Người Lô Lô Đen, một nhánh thuộc dân tộc Lô Lô, đã cư trú lâu đời tại xã Lũng Cú, huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang. Họ là một phần không thể thiếu trong bức tranh văn hóa đa sắc màu của vùng cao biên giới, với những dấu ấn sâu đậm về lịch sử, tín ngưỡng và phong tục tập quán.
Văn hoá độc nhất, vô cùng đặc biệt của người Lô Lô
Nguồn gốc và quá trình di dân
Theo các tài liệu lịch sử và truyền thuyết của dân tộc, người Lô Lô có nguồn gốc từ khu vực phía nam Trung Quốc, nơi từng thuộc Vương quốc Nam Chiếu. Vào khoảng thế kỷ X, sau sự thất bại của các nhóm người cũ tại Nam Chiếu trước cuộc nổi dậy của Đoàn Tử Bình, nhiều tộc người, trong đó có tổ tiên người Lô Lô, đã di cư về phía nam để tránh chiến tranh và loạn lạc. Một bộ phận trong số đó đã dừng chân tại vùng núi đá của Hà Giang, đặc biệt là khu vực Lũng Cú.
Đến đầu thế kỷ XII, một cuộc di dân lớn khác diễn ra khi người Lô Lô bị áp bức tại quê cũ. Sau cái chết của tù trưởng Lô Lô, thủ lĩnh Lu Ngô Quân đã dẫn dắt một nhóm người vượt qua biên giới đến Đồng Văn để lập làng và khai khẩn đất đai. Quá trình định cư này kéo dài và được tiếp nối bởi các đợt di dân nhỏ lẻ khác trong các thế kỷ sau.
Vào thế kỷ XVII, dưới sự dẫn đầu của thủ lĩnh Khổng Mìn, khoảng 5.000 – 6.000 người Lô Lô đã tiếp tục di cư từ Trung Quốc vào các khu vực cao nguyên đá Đồng Văn và Mèo Vạc, trong đó có Lũng Cú. Họ dựng nhà, khai phá ruộng rẫy và sinh sống ổn định, đặt nền móng cho cộng đồng người Lô Lô Đen tại Lũng Cú ngày nay.
Định cư tại Lũng Cú
Lũng Cú không chỉ là địa bàn cư trú mà còn là nơi gìn giữ các giá trị văn hóa truyền thống của người Lô Lô Đen. Vùng đất này với địa hình núi đá vôi hiểm trở và khí hậu khắc nghiệt đã hun đúc nên một cộng đồng mạnh mẽ, giàu bản sắc. Họ sống chủ yếu bằng nghề nông, trồng trọt và chăn nuôi, đồng thời bảo tồn những phong tục cổ xưa qua các nghi lễ tâm linh, trang phục và nghệ thuật.
Đặc biệt, trong các bài cúng truyền thống, người Lô Lô Đen vẫn nhắc đến các địa danh ở vùng Bảo Lạc (Cao Bằng) và Đồng Văn, thể hiện sự kết nối chặt chẽ với hành trình di cư của tổ tiên. Những nghi thức này không chỉ giúp họ tưởng nhớ nguồn cội mà còn khẳng định vai trò của cộng đồng trong việc khai khẩn đất đai vùng biên giới.
Công lao và sự công nhận
Người Lô Lô Đen tại Lũng Cú được ghi nhận là một trong những cư dân đầu tiên khai phá vùng đất Đồng Văn. Họ đã tạo nên một cộng đồng gắn bó, có tinh thần đoàn kết cao, đồng thời góp phần vào việc bảo vệ biên cương và giữ gìn văn hóa truyền thống. Những nghi lễ và tập quán của người Lô Lô Đen, như các nghi lễ cúng tế hay trang phục thổ cẩm, vẫn được duy trì và trở thành một phần di sản văn hóa phi vật thể quý giá của Hà Giang.
Khám phá lịch sử, văn hóa người Lô Lô và nơi lưu trú lý tưởng tại Nhà của Nhím Homestay
Khi đến Lũng Cú, ngoài việc tìm hiểu về lịch sử và văn hóa đặc sắc của người Lô Lô Đen, du khách có thể lựa chọn Nhà của Nhím Homestay làm nơi dừng chân lý tưởng. Homestay nằm ngay tại thôn Lô Lô Chải, chỉ cách cột cờ Lũng Cú 50m, là điểm nghỉ ngơi tiện lợi nhất để khám phá văn hóa người Lô Lô và vùng cao nguyên đá Đồng Văn.
Nhà của Nhím Homestay nổi bật với hai phong cách nhà ở: nhà trình tường truyền thống tên Yên, mang đậm nét văn hóa của người Lô Lô, và nhà hiện đại tên An, phù hợp với nhu cầu tiện nghi của du khách. Đặc biệt, vào mùa hoa tam giác mạch hoặc khi hoa lê, hoa đào nở rộ, không gian nơi đây trở nên thơ mộng, lý tưởng cho các hoạt động tham quan và chụp ảnh.
Homestay không chỉ mang lại trải nghiệm lưu trú ấm cúng mà còn giúp du khách dễ dàng hòa mình vào cuộc sống và văn hóa của người Lô Lô. Các món ăn truyền thống, các tiết mục múa hát dân gian được tổ chức tại đây chính là cơ hội để du khách tìm hiểu và yêu thêm về con người, phong tục của dân tộc Lô Lô. Ngoài ra, các gia đình làm du lịch tại thôn Lô Lô Chải còn có khả năng giao tiếp tiếng Anh, giúp khách nước ngoài dễ dàng tìm hiểu và cảm nhận văn hóa địa phương.
Với tất cả những giá trị lịch sử, văn hóa và trải nghiệm độc đáo, Nhà của Nhím Homestay chính là lựa chọn không thể bỏ qua khi du khách đặt chân đến vùng đất Lũng Cú, Hà Giang.
